Vandaag wordt in Ertvelde afscheid genomen van Paul Van Grembergen (foto), vorige zaterdag overleden op 78-jarige leeftijd. Hij was één van de boegbeelden van de Volksunie (VU), en stapte bij de splitsing van de VU over naar het progressieve Spirit en niet naar de conservatieve N-VA. Paul Van Grembergen was parlementslid van 1974 tot 2004, en werd in mei 2001 – hij is dan 63 jaar – nog Vlaams minister van Binnenlandse Aangelegenheden en Huisvesting nadat Johan Sauwens moet opstappen omdat hij gesignaleerd is op een bijeenkomst van het Sint-Maartensfonds. Toen Bert Anciaux een jaar later, na de implosie van Spirit, opstapte werd Paul Van Grembergen ook minister van Cultuur en Jeugd.
Wat in het in memoriam wel eens vergeten werd de voorbije dagen, is dat Paul Van Grembergen als algemeen secretaris van de VU, samen met de voorzitters van de toenmalige CVP (Herman Van Rompuy), SP (Frank Vandenbroucke), PVV (Annemie Neyts) en Agalev (Jos Geysels), op 10 mei 1989 het allereerste protocol afsloot om “geen politieke akkoorden af te sluiten of afspraken te maken met het Vlaams Blok, noch in het kader van democratisch verkozen organen op gemeentelijk, provinciaal, gewestelijk, nationaal en Europees niveau, noch in het kader van verkiezingen voor de genoemde niveaus”.
“De tekst was kort”, herinnert Jos Geysels zich. “En de motivatie was even duidelijk: het Vlaams Blok miskent in haar programma en politieke praktijk de fundamentele democratische uitgangspunten en mensenrechten. Het cordon is dus een uitspraak over de grondbeginselen van de politieke democratie, over het respecteren van fundamentele grondrechten als vrijheid en gelijkheid. Niets meer, niets minder. (…) Democratie veronderstelt ideologische diversiteit en een politieke strijd. Dat maakt haar levendig en kwetsbaar. Maar dit impliceert wel het aanvaarden van fundamentele grondbeginselen, zoals het gelijkheidsprincipe en het non-discriminatiebeginsel. Volgens de ondertekenaars viel het Vlaams Blok onder dit democratische minimum.”
“Ten gronde is deze uitspraak dus een principieel statement en geen strategisch manoeuvre. Het is ook een afspraak waarbij bestuursakkoorden met deze partij worden uitgesloten. Niets meer, niets minder. Deze afspraak bevat dus geen cordon médiatique of een inperking van de vrije meningsuiting. Het bepaalt niet dat het debat met extreem rechts niet gevoerd moet worden. Op geen enkele wijze wordt de werking van het (nu) Vlaams Belang en haar vertegenwoordigers in de democratische instellingen en andere organisaties aan banden gelegd.”
Zeven weken later al blaast toenmalig VU-voorzitter Jaak Gabriëls (later Open VLD-politicus) het protocol van 10 mei 1989 op omdat het volgens hem “absurd was een verbond aan te gaan van één tegen allen”. Als het Vlaams Blok op 6 juni 1992 het fameuze 70-puntenplan presenteert op een colloquium in Antwerpen, reageren de partijen vertegenwoordigd in de Vlaamse Raad – uiteraard op uitzondering van het Vlaams Blok – toch weer, met een resolutie op 19 november 1992 waarin onder meer staat dat het 70-puntenprogramma flagrant in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en met de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties.
De Vlaamse Raad stelde ook vast dat “sommige voorstellen (…) als oogmerk hebben migranten in een apartheidsgroep af te zonderen en stapsgewijs uit het maatschappelijk leven te verbannen, op dezelfde wijze als van 1933 af in nazi-Duitsland de Joodse medeburgers werden behandeld”. Om die redenen verbinden de ondertekenende partijen zich “ertoe geen politieke akkoorden af te sluiten of afspraken te maken met het Vlaams Blok, noch in het kader van democratische raden op het gemeentelijk, provinciaal, nationaal en Europees niveau, noch in het kader van de verkiezingen voor de genoemde niveaus”.
Maar ook deze resolutie werd later herroepen door een aantal politieke partijen en figuren. Het cordon sanitaire zou ondemocratisch zijn, maar wat is er ondemocratisch aan als je vooraf de kiezer duidelijk meegeeft dat je geen akkoord wenst te sluiten met het Vlaams Blok om die en die redenen? Dat is pas democratisch. In 2004 zou het Hof van Beroep in Gent trouwens bevestigen dat het Vlaams Blok een racistische partij is. Vreesde men dat de underdogpositie teveel koren op de molen is voor het Vlaams Blok? Moet men dan in zee gaan met het Vlaams Blok en haar programma uitvoeren? In de praktijk werd het cordon sanitaire alleen doorbroken om op enkele plaatsen wat extra postjes op lagere echelons (OCMW-raad, politieraad…) te bekomen.
“De VB-kiezer was het moe dat we door het cordon sanitaire nooit aan de macht kwamen”, zo verklaarde Filip Dewinter in Het Nieuwsblad van 23 mei nog de electorale nederlagen bij de jongste verkiezingen. Het heeft dus toch gewerkt, al vragen wij ons dikwijls af of politieke partijen om principiële redenen niet samenwerkten met het Vlaams Blok dan wel omdat het niet nodig was en het niet zelden toch maar een zooitje ongeregeld is. Paul Van Grembergen was zo niet. Hij was principieel in dat soort (en andere) zaken. Zie ook zijn uitvallen naar het Vlaams Blok in het parlement (video). We hebben Paul Van Grembergen als minister voor Cultuur en Jeugd wel eens ontmoet, en bij het jonge volk waar we toen nog bij hoorden dwong hij respect af. Dat respect is er nog altijd.
Anti-Fascistisch Front / Verzet 